Upamiętnienie Kolejarzy EKD – Żołnierzy AK - Warszawska Kolej Dojazdowa

Upamiętnienie Kolejarzy EKD – Żołnierzy AK

Kolejarze EKD – Żołnierze AK zyskali w Grodzisku Mazowieckim miejsce, upamiętniające ich bohaterskie czyny i dziania podejmowane w okresie II wojny światowej. W piątek, 4 października br. punktualnie o godz. 14:00 odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej Kolejarzy EKD – Żołnierzy AK, na cześć których swoją nazwę otrzymało rondo u zbiegu ulic Okrężnej i Siennej.

Rondo im. Kolejarzy EKD – Żołnierzy Armii Krajowej poświęcono pamięci Dowódców Kompanii AK przy Elektrycznych Kolejach Dojazdowych w Grodzisku Mazowieckim i pracowników EKD zaangażowanych w działalność konspiracyjną w latach II wojny światowej (1939-1945). Nazwę dla nowego ronda uchwalili miejscy radni na wniosek złożony przez kombatantów zrzeszonych w kole AK Ośrodka „Osa”. Inicjatorem działań zmierzających do uhonorowania kolejarzy był Andrzej Jaroszewski, syn dowódcy III kompanii przy EKD, por. Stanisława Jaroszewskiego, ps. Szary.

W uroczystości obok wnioskodawców i przedstawicieli środowisk kombatanckich obecni byli Burmistrz Grodziska Mazowieckiego wraz z zastępcą, przedstawiciele Rady Miasta, Centrum Kultury, Zarządu spółki WKD oraz Zarządu Stowarzyszenia Klub Miłośników EKD/WKD.

– WKD jako najstarsza kolej elektryczna na ziemiach polskich to kolej z niezwykle bogatą historią, którą tworzą żywi ludzie. Kolej z historią to tworzący ją pracownicy, którzy pozostają niekwestionowanymi bohaterami tamtych tragicznych dla Polski wydarzeń – powiedział Tomasz Tretter, Członek Zarządu WKD.

Szczególnie chlubną kartę w historii polskiej walki podziemnej w okresie okupacji niemieckiej zapisali żołnierze Armii Krajowej zatrudnieni w Elektrycznych Kolejach Dojazdowych (ob. Warszawska Kolej Dojazdowa). Wkrótce po wybuchu wojny w gronie pracowników EKD zawiązały się pierwsze ośrodki ruchu oporu, które przerodziły się w komórki organizacyjne polskiego podziemia. Ostatecznie w EKD istniało jedno z najsilniejszych zgrupowań tajnej organizacji Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej w grodziskim Ośrodku „Gąbka”- „Osa”.

Kolejarze EKD zaprzysiężeni w AK odpowiadali za przerzut broni, odegrali także ważną rolę w pracach wywiadu, wykorzystując środki wewnętrznej łączności kolejowej. Personel kolejki niósł ratunek pasażerom, ostrzegając przed rewizjami i aresztowaniami, umożliwiając ucieczkę oraz wydając legitymacje kolejarskie, chroniące przed wywiezieniem na roboty przymusowe.

Po wybuchu Powstania Warszawskiego kolejarze zaangażowali się w pomoc ludności walczącej stolicy – dzięki podejmowanym przez nich akcjom znaczną grupę wysiedlonych udało się uratować przed osadzeniem w obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie oraz ewakuować do podwarszawskich miejscowości stołeczne szpitale.

Przystanek EKD przy ul. Okrężnej miał szczególne znaczenie w działalności konspiracyjnej AK na terenie Grodziska Maz., wykorzystywany m.in. przy transportach do Warszawy broni pochodzącej ze zrzutów na tajne placówki odbiorcze ulokowane w podgrodziskich wsiach.

W służbach liniowych Ośrodka AK „Gąbka” – „Osa” działali w randze dowódców pracownicy EKD:

• por. Aleksander Ługowy ps. Niemojewski – dowódca I kompanii
• por. Jan Majewski (nazwisko okupacyjne Rawiński) ps. Zbigniew, kpt. Henryk Prym ps. Zbigniew II
• por. Włodzimierz Dziak ps. Rybnicki – dowódcy II kompanii
• por. Stanisław Jaroszewski ps. Szary – dowódca III kompanii
• por. Mieczysław Schabowicz ps. Zrąb, Stefan – dowódca IV kompanii